رویکردی جامعه شناختی به مفهوم خدا

مفهوم خدا، پس از مدت ها که در جامعه شناسی-دین، به حاشیه رانده شده بود، با رویکردهای جدید جامعه شناسی دین، دوباره اهمیت خود را بازیافته است. این مقاله، با تأکید بر مفهوم خدا به عنوان یکی از بنیادی ترین مفاهیم جامعه شناسی دین و با رویکردی جامعه شناختی و برون دینی، به دنبال بررسی منشأها، پویایی ها و اثرات اجتماعی مفهوم خداست. هر چند این مفهوم با وجود متعالی خداوند یکی نیست و نباید با آن اشتباه گرفته شود چرا که مفهوم و تصور ما از خدا متحول و متکامل می شود نه وجود متعالی خداوند که از هر گونه تطور و تکامل مبراست. نتایج این مطالعه نشان می دهد که افزون بر ریشه های روان شناسانه و انسان شناسانه، مفهوم جامعه شناختی خدا در یک رابطه دیالکتیکی هم محصول ساختارها و شرایط گوناگون اجتماعی است و هم عمیقاً بر آنها تأثیر می گذارد. این مفهوم همواره طی زندگی اجتماعی بشر متحول و پویا بوده، طوری که پس از روشنگری و در دوره مدرن و پست مدرن، تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است. طرفداران بازسازی مفهوم خدا نیز بر فهم تازه و متناسب با شرایط جدید انسان، جامعه و جهان تأکید دارند.